آتش نشانی یکی از ارزشمندترین و در عین حال خطرناک ترین و فرسایشی ترین مشاغل جهان از نظر سلامت جسمی و روانی است. خطرات این شغل بسیار فراتر از شعله های آتش و دود غلیظ است و مجموعه ای پیچیده از مواجهات شیمیایی، فشارهای فیزیکی طاقت فرسا و استرس های روانی شدید را در بر می گیرد. به همین دلیل، معاینات دوره ای طب کار در طول دوره ی کاری و انجام معاینات بدو استخدام در زمان شروع به کار ،ضمن رعایت الزامات قانونی ماده ۹۲ قانون کار و ۹۰ تامین اجتماعی برای این قشر، یک انتخاب یا یک گزینه تشریفاتی نیست، بلکه یک ضرورت مطلق و یک ابزار حیاتی برای حفظ سلامت، افزایش طول عمر حرفه ای و تضمین آمادگی عملیاتی آن هاست.
خطرات شغلی آتش نشانان
برخلاف تصور عموم، سوختگی تنها بخش کوچکی از ریسک های این حرفه را تشکیل می دهد. آتش نشانان با یک ماتریکس پیچیده از عوامل زیان آور درگیر هستند که سلامت آن ها را بطور مداوم تهدید می کند. اما معاینات طب کار می تواند در این امر بسیار کمک کننده باشد.
۱) مواجهات شیمیایی سمی
آتش سوزی های امروزی، به ویژه در محیط های شهری و صنعتی، دیگر حاصل سوختن چوب و پارچه نیستند. سوختن پلاستیک ها، مواد پلیمری، فوم ها، تجهیزات الکترونیکی و حلال های صنعتی، یک «کوکتل سمی» از مواد شیمیایی خطرناک را در هوا آزاد می کند. آتش نشانان حتی با استفاده از دستگاه تنفسی (SCBA)، از طریق جذب پوستی یا پس از اتمام عملیات و در حین جمع آوری تجهیزات، با این مواد در تماس هستند.
- محصولات احتراق: مهم ترین این مواد شامل مونوکسیدکربن (کاهش اکسیژن رسانی به بافت ها)، سیانید هیدروژن (یک خفه کننده سلولی)، بنزن (سرطان زا)، فرمالدئید، آزبست (در ساختمان های قدیمی) و ده ها ترکیب آلی فرار دیگر است.
- مواد خطرناک (HAZMAT): آتش نشانان در حوادث مربوط به نشت مواد شیمیایی صنعتی، با طیف وسیعی از اسیدها، بازها، حلال ها و ترکیبات ناشناخته مواجه می شوند که هر یک عوارض خاص خود را دارند.
۲) فشارهای فیزیکی و ارگونومیک
- استرس گرمایی شدید: قرار گرفتن در معرض حرارت شدید آتش، آن هم در حالی که لباس های حفاظتی سنگین و عایق (که مانع دفع گرما می شوند) به تن دارند، بدن را تحت فشار گرمایی شدیدی قرار می دهد و ریسک گرمازدگی و مشکلات قلبی را به شدت بالا می برد.
- بارهای ارگونومیک طاقت فرسا: حمل تجهیزاتی که گاه وزن آن ها به بیش از ۳۰ کیلوگرم می رسد، کشیدن لوله های سنگین آب، شکستن درها و دیوارها (ورود اجباری) و حمل مصدومان، فشار فوق العاده ای بر سیستم اسکلتی-عضلانی، به ویژه ستون فقرات، شانه ها و زانوها وارد می کند.
- نویز و صدا: صدای آژیرها، پمپ ها، تجهیزات هیدرولیک و انفجارهای احتمالی، گوش ها را در معرض اصوات بسیار بلند قرار داده و ریسک افت شنوایی ناشی از نویز (NIHL) را افزایش می دهد.
۳) خطرات روانی و استرس شغلی
- استرس حاد و مزمن: تصمیم گیری های حیاتی در چند ثانیه، مشاهده صحنه های دلخراش و قرار گرفتن مداوم در شرایط مرگ و زندگی، سیستم عصبی را همواره در حالت آماده باش نگه می دارد.
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD): مواجهه مکرر با حوادث تکان دهنده، آتش نشانان را در زمره یکی از آسیب پذیرترین گروه های شغلی در برابر PTSD قرار می دهد.
- اختلالات خواب: سیستم کاری ۲۴ ساعته و بیدار شدن ناگهانی با زنگ خطر، ریتم طبیعی شبانه روزی بدن را مختل کرده و منجر به اختلالات خواب و خستگی مزمن می شود.
بیماری های شغلی شایع در آتش نشانان
این مواجهات گسترده، منجر به شیوع بالای بیماری های شغلی خاصی در این قشر می شود:
-
بیماری های قلبی-عروقی
فشار ناگهانی و شدید بر قلب حین عملیات، استرس گرمایی و مواجهه با مونوکسیدکربن، می تواند منجر به آریتمی های قلبی و بروز سکته قلبی حاد شود. در بلندمدت نیز ریسک فشار خون بالا و بیماری های عروق کرونر در این افراد بالاتر است.
-
بیماری های تنفسی
با وجود استفاده از تجهیزات حفاظتی، مواجهه با دود و مواد شیمیایی می تواند منجر به آسم شغلی، برونشیت مزمن و کاهش عملکرد ریه ها در طول زمان شود.
-
آسیب های اسکلتی-عضلانی
کمردردهای مزمن، پارگی تاندون های شانه، و آرتروز زانو از شایع ترین مشکلات ارگونومیک در آتش نشانان است که می تواند منجر به ناتوانی و بازنشستگی زودهنگام شود.
-
مشکلات سلامت روان
افسردگی، اضطراب فراگیر، PTSD و سوء مصرف مواد به عنوان راهکاری برای کنار آمدن با استرس، از جمله چالش های جدی سلامت روان در این حرفه هستند.
اجزای کلیدی یک برنامه معاینات دوره ای برای آتش نشانان
یک برنامه نظارت پزشکی مؤثر برای آتش نشانان مانند معاینات دوره ای طب کار، باید بسیار جامع تر از یک چکاپ معمولی باشد و به صورت هدفمند، بر روی ریسک های ذکر شده تمرکز کند:
۱. پرسشنامه های تخصصی
قبل از معاینه، پرسشنامه هایی برای بررسی مواجهات شغلی از زمان آخرین معاینه، علائم جدید و غربالگری سلامت روان (برای PTSD و افسردگی) و اختلالات خواب تکمیل می شود.
۲. معاینه بالینی هدفمند
- قلب و عروق: معاینه دقیق قلب، اندازه گیری فشار خون و انجام نوار قلب (EKG)، بر اساس سن و عوامل خطر، انجام تست ورزش (Stress Test) برای ارزیابی عملکرد قلب تحت فشار، یک بخش حیاتی است.
- دستگاه تنفسی: معاینه ریه ها و انجام اسپیرومتری (تست عملکرد ریه) که باید به صورت سالانه برای مقایسه و تشخیص افت عملکرد ریوی انجام شود.
- اسکلتی-عضلانی: ارزیابی کامل ستون فقرات، دامنه حرکتی مفاصل اصلی (شانه، زانو) و بررسی قدرت عضلانی
- پوست: معاینه دقیق پوست بدن برای تشخیص هرگونه ضایعه مشکوک
- سیستم عصبی: بررسی های اولیه برای ارزیابی تعادل، هماهنگی و رفلکس ها
- بررسی سیستم بینایی: بررسی های اولیه از نظر حدت ، دید رنگ ، دید عمق و…
۳. آزمایشات و ارزیابی های پاراکلینیکی
- آزمایش خون: بر اساس الزامات، نوع مواجهات و نظر پزشک متخصص طب کار و بیماری های شغلی
- شنوایی سنجی: انجام ادیومتری سالانه برای تشخیص زودهنگام افت شنوایی ناشی از نویز
- رادیوگرافی قفسه سینه: انجام این گرافی بر اساس پروتکل های استاندارد (مانند NFPA ۱۵۸۲) یا در صورت وجود علائم بالینی خاص
۴. ارزیابی و مشاوره سلامت روان
تخصیص زمانی برای صحبت محرمانه در مورد استرس های شغلی و وضعیت روحی و در صورت لزوم ارجاع به روانشناس یا روانپزشک
اهمیت داشتن پرونده پزشکی شغلی مداوم
نتایج این معاینات صرفا برای تأیید یا رد صلاحیت نیست. هدف اصلی: تشخیص زودهنگام، مداخله به موقع و پیشگیری است.
زمـان شما برای مـا ارزشمند است
جهت آگاهی از روند انجام معاینات و تعیین وقت قبلی با ما تماس بگیرید
- شنبه تا چهـار شنبه از ساعت ۰۷:۴۵ الی ۱۵:۴۵
- پنج شنبه۴۵۰۰ الی ۱۳:۴۵
- نمونه گیری ۰۸:۰۰ الی ۹:۳۰