-
مهندس سید مجتبی اجاق
- بدون نظر
- عمومی
طب کار یکی از شاخه‌های اساسی بهداشت عمومی است که هدف اصلی آن پیشگیری از آسیب‌ها و بیماری‌های ناشی از شغل، ارتقاء سلامت کارکنان و ایجاد محیط کاری ایمن و سالم است. این حوزه ترکیبی از پزشکی، ایمنی، روانشناسی و بهداشت حرفه‌ای را در بر می‌گیرد و با بررسی عوامل خطرزا در محیط کـار، تلاش می‌کند تا کیفیت زندگی کاری را بهبود بخشد.
اهداف اصلی طب کار شامل موارد زیر است:
- پیشگیری از بیماری‌ها و آسیب‌های شغلی
- بهبود سلامت جسمی و روانی کارکنان
- افزایش بهره‌وری از طریق کاهش غیبت و بیماری
- رعایت قوانین و استانداردهای ملی و بین‌المللی بهداشت حرفه‌ای
اهمیت طب کار در صنایع مختلف
در صنایع پرخطر مانند ساختمان‌سازی، صنایع شیمیایی و تولیدی، نقش انجام معاینات طب کـار در کاهش خطرات شغلی بسیار حیاتی است. با شناسایی و کنترل عوامل زیان‌آور، از جمله مواد شیمیایی، سروصدا، ارتعاش و استرس شغلی از یک سو و انجام معاینات دقیق می‌توان از آسیب‌های احتمالی جبران‌ناپذیر جلوگیری کرد.
قانون انجام معاینات طب کـار در ایران
قوانین و آیین‌نامه‌های طب کار در ایران به‌منظور حفظ سلامت و ایمنی کارکنان تدوین شده‌اند. اجرای این قوانین برای همه کارفرمایان و کارکنان الزامی است.
۱-قانون کـار جمهوری اسلامی ایران (۱۳۶۳)
این قانون به موضوعات مختلفی از جمله بهداشت و ایمنی محیط کار، معاینات لازم و مسئولیت‌های کارفرمایان می‌پردازد. بر اساس این قانون، هرگونه تخلف در اجرای الزامات بهداشت حرفه‌ای می‌تواند منجر به جریمه‌های قانونی شود.
۲-آیین‌نامه اجرایی تبصره یک ماده ۹۰ قانون کار (۱۳۷۲)
این آیین‌نامه جزئیات بیشتری را درباره نحوه انجام معاینات بدو استخدام، معاینات دوره‌ای و بازگشت به کار ارائه می‌دهد. همچنین وظایف کارفرمایان در تأمین تجهیزات و آموزش‌های ایمنی در این آیین‌نامه مشخص شده است.
انواع معاینات طب کار
مراکز تخصصی طب کـار خدمات متنوعی را ارائه می‌دهند که مهم‌ترین آن‌ها معاینات بدو استخدام، معاینات دوره‌ای ، بازگشت به کار و صدور کارت سلامت رانندگـان هستند. این معاینات در کنار رعایت الزامات قانونی حوزه روابط کارگر و کارفرما، به تشخیص زودهنگام مشکلات سلامتی و پیشگیری از بیماری‌های شغلی کمک می‌کنند.
۱. معاینات بدو استخدام
این معاینات بر اساس ماده ۹۰ قانون تامین اجتماعی برای ارزیابی سلامت جسمانی و روانی کارکنان پیش از شروع کار انجام می‌شوند. تست‌های بینایی، شنوایی، عملکرد ریه و غربالگری مواد مخدر از جمله این آزمایش‌ها هستند.
۲. معاینات دوره‌ای
این معاینات به استناد ماده ۹۲ قانون کـار به‌طور منظم برای ارزیابی تأثیر محیط کار بر سلامت کارکنان انجام می‌شود. تست‌های شنوایی، عملکرد قلب، ارزیابی روانی و آزمایش‌های خون معمولاً بخشی از این معاینات هستند.
۳. معاینات بازگشت به کار
برای کارکنانی که پس از یک دوره طولانی غیبت (به‌دلیل بیماری یا مصدومیت) به کار بازمی‌گردند، این معاینات انجام می‌شود تا از آمادگی کامل جسمی و ذهنی آن‌ها اطمینان حاصل شود.
۴. صدور کارت سلامت رانندگـان
با توجه به حساسیت بالای شغـل رانندگان، این گروه از شاغلین می بایست جهت تعیین وضعیت سلامتی خود به مراکز تخصصی طب کار جهت اخذ کارت سلامت رانندگان مراجعه نمایند.
معاینات مهم طب کـار برای مشاغل خاص
یکی از نکات مهم در طب کار، توجه به ویژگی‌ها و خطرات خاص هر شغل است. برای مثال، نیازهای بهداشتی یک کارگر ساختمانی با یک کارمند اداری کاملاً متفاوت است. در این بخش به بررسی معاینات تخصصی برای برخی از مشاغل مهم می‌پردازیم.
معاینات طب کار برای مشاغل صنعتی
کارگران صنعتی اغلب در معرض مواد شیمیایی، سروصدای زیاد و خطرات فیزیکی هستند. بنابراین، معاینات زیر برای آن‌ها ضروری است:
- تست شنوایی (ادیومتری): ارزیابی تأثیر سروصدای صنعتی بر شنوایی.
- تست بینایی سنجی: برای اطمینان از قدرت دید مناسب در شرایط مختلف نوری.
- ارزیابی عملکرد ریه(اسپیرومتری): برای افرادی که در معرض گردوغبار، دود یا گازهای شیمیایی قرار دارند.
- معاینات جامع توسط پزشک متخصص طب کار: جهت بررسی وضعیت بالینی فرد با توجه به نوع شغل و مخاطرات احتمالی
- کارشناسی شغل توسط کارشناس بهداشت حرفه ای: جهت ارزیابی میزان و نوع مخاطرات شغل و اعمال نظر کارشناسی جهت کنترل یا بهبود وضعیت.
- آزمایش خون: بررسی مواد سمی، اختلالات متابولیکی و پایش سطح سلامت عمومی شاغلین انجام می شود.
معاینات طب کار برای رانندگان
رانندگان حرفه‌ای، به‌خصوص رانندگان حمل‌ونقل عمومی، نیاز به ارزیابی‌های ویژه دارند که این امر در مراکز طب کار مورد بررسی قرار می گیرد:
- تست بینایی سنجی: برای اطمینان از قدرت دید مناسب در شرایط مختلف نوری.
- تست روانشناسی و تایید سلامت روان توسط روانپزشک: برای ارزیابی سطح استرس و آمادگی روانی.
- معاینات جامع توسط پزشک متخصص طب کار: جهت بررسی وضعیت بالینی فرد با توجه به نوع شغل ،مخاطرات احتمالی و بیماری های زمینه ای
- تست شنوایی (ادیومتری): ارزیابی وضعیت شنوایی.
- آزمایش خون: بررسی مواد سمی، اختلالات متابولیکی و پایش سطح سلامت عمومی شاغلین انجام می شود.
- تست نوار قلب: بررسی وضعیت قلبی با توجه به سن، بیماری های زمینه ای و شرایط مندرج در آیین نامه.
معاینات طب کار برای کارمندان اداری
با اینکه کارمندان اداری در معرض خطرات فیزیکی کمتری هستند، اما مشکلات ارگونومیک و استرس‌های روانی چالش‌هایی جدی محسوب می‌شوند:
- معاینات جامع توسط پزشک متخصص طب کار: جهت بررسی وضعیت بالینی فرد با توجه به نوع شغل و مخاطرات احتمالی
- کارشناسی شغل توسط کارشناس بهداشت حرفه ای: جهت ارزیابی میزان و نوع مخاطرات شغل و اعمال نظر کارشناسی جهت کنترل یا بهبود وضعیت.
- آزمایش خون: بررسی مواد سمی، اختلالات متابولیکی و پایش سطح سلامت عمومی شاغلین انجام می شود.
- تست بینایی سنجی: برای اطمینان از قدرت دید مناسب در شرایط مختلف نوری.
معاینات طب کار برای مشاغل پزشکی
افرادی که در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کار می‌کنند،در کنار معاینـات روتین طب کار که در بالا ذکر شد، به دلیل تماس مداوم با بیماران و مواد عفونی نیاز به معاینات زیر نیز دارند:
- ارزیابی واکسیناسیون: بررسی وضعیت ایمنی در برابر بیماری‌های عفونی مانند هپاتیت و سل.
- آزمایش‌های ویروسی: برای اطمینان از عدم انتقال بیماری به بیماران.
- ارزیابی پوست و دستگاه تنفسی: به‌ویژه برای کسانی که با مواد شیمیایی یا عفونی کار می‌کنند.
معاینات طب کار برای مشاغل پرخطر
در مشاغلی مانند معدن‌کاری، آتش‌نشانی و کار در ارتفاع، توجه ویژه‌ای به سلامت جسمانی و روانی کارکنان ضروری است و در کنار معاینات روتین به معاینات زیر نیز نیاز دارند:
- آزمون عملکرد قلب و عروق و تایید سلامت قلب و اندیکاسیون های مورد نیاز توسط متخصص قلب و عروق: برای ارزیابی تحمل بدن در شرایط فیزیکی دشوار.
- تست استقامت جسمانی: بررسی توانایی انجام فعالیت‌های فیزیکی سنگین.
- آزمایش‌های تنفسی: برای شناسایی مشکلات ریوی ناشی از استنشاق گردوغبار یا گازهای سمی.