در آزمایشگاه های مراکز تخصصی طب کار چه مواردی آزمایش میشود؟

در آزمایشگاه‌های مراکز تخصصی طب کار، طیف وسیعی از آزمایش‌ها انجام می‌شود که هدف اصلی آن‌ها ارزیابی وضعیت سلامت کارکنان ، تشخیص زودهنگام بیماری‌های مرتبط با شغل و اقدامات مقتضی جهت امور درمانی لازمه است. این آزمایش‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

۱. آزمایش‌های عمومی و پایه:

• آزمایش خون شامل:
• شمارش کامل سلول‌های خون (CBC): برای بررسی وضعیت سلول‌های خونی و تشخیص کم‌خونی، عفونت و سایر اختلالات.
• قند خون ناشتا (FBS):برای تشخیص دیابت.
• چربی‌های خون (کلسترول، LDL، HDL، تری‌گلیسیرید):برای بررسی خطر بیماری‌های قلبی عروقی.
• تست آنزیم‌های کبدی (AST، ALT): برای بررسی عملکرد کبد.
• کراتینین و اوره: برای بررسی عملکرد کلیه.
• آزمایش ادرار:جهت بررسی ادرار از نظر وجود پروتئین، قند، خون و سلول‌های غیرطبیعی: برای بررسی عملکرد کلیه و مجاری ادراری.
• نوار قلب (ECG): برای بررسی فعالیت الکتریکی قلب و تشخیص مشکلات قلبی.
• عکس رادیولوژی قفسه سینه (Chest X-ray):برای بررسی وضعیت ریه‌ها و قلب.(در صورت نیاز)

۲. آزمایش‌های تخصصی شغلی:

این آزمایش‌ها بر اساس نوع شغل و عوامل خطر موجود در محیط کار انتخاب می‌شوند. برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• شنوایی‌سنجی (Audiometry):برای بررسی قدرت شنوایی و تشخیص آسیب‌های ناشی از صدا در محیط کار. این آزمایش برای کارکنانی که در محیط‌های پر سر و صدا کار می‌کنند ضروری است.
• بینایی‌سنجی (Vision Testing): برای بررسی قدرت بینایی، دید رنگ، دید عمق و سایر جنبه‌های بینایی. این آزمایش برای کارکنانی که با کامپیوتر کار می‌کنند، رانندگان و سایر مشاغلی که نیاز به دید دقیق دارند ضروری است.
• اسپیرومتری (Spirometry): برای بررسی عملکرد ریه‌ها و تشخیص بیماری‌های تنفسی مانند آسم، برونشیت مزمن و COPD. این آزمایش برای کارکنانی که در معرض گرد و غبار، دود، گازها و سایر آلاینده‌های تنفسی قرار دارند از اهمیت بیشتری برخوردار است.
• آزمایش‌های سم‌شناسی (Toxicology Tests):برای بررسی میزان مواد شیمیایی و سموم در بدن. این آزمایش‌ها برای کارکنانی که در معرض مواد شیمیایی و سموم خطرناک قرار دارند ضروری است. انواع مختلفی از آزمایش‌های سم‌شناسی وجود دارد که بر اساس نوع ماده شیمیایی مورد نظر انتخاب می‌شوند. به عنوان مثال:اندازه‌گیری میزان سرب در خون (Blood Lead Level): برای کارکنانی که در معرض سرب قرار دارند (مانند کارگران باتری‌سازی، نقاشان).
• اندازه‌گیری میزان جیوه در ادرار (Urine Mercury Level): برای کارکنانی که در معرض جیوه قرار دارند (مانند دندانپزشکان، کارگران کارخانه‌های تولید مواد شیمیایی).
• اندازه‌گیری میزان حلال‌ها در ادرار (Urine Solvent Level): برای کارکنانی که در معرض حلال‌های آلی قرار دارند (مانند نقاشان، کارگران کارخانه‌های تولید رنگ).
• آزمایش‌های بیولوژیکی پایش (Biological Monitoring Tests): این آزمایش‌ها برای اندازه‌گیری میزان جذب مواد شیمیایی توسط بدن و ارزیابی اثربخشی اقدامات کنترلی در محیط کار انجام می‌شوند. به عنوان مثال:اندازه‌گیری میزان هیپوریک اسید در ادرار (Urine Hippuric Acid Level): برای کارکنانی که در معرض تولوئن قرار دارند.
• اندازه‌گیری میزان مندلیک اسید در ادرار (Urine Mandelic Acid Level): برای کارکنانی که در معرض استایرن قرار دارند.
• آزمایش‌های ارگونومیک (Ergonomic Assessments): این آزمایش‌ها برای ارزیابی وضعیت فیزیکی بدن و تشخیص مشکلات اسکلتی عضلانی ناشی از کار انجام می‌شوند. این آزمایش‌ها شامل بررسی دامنه حرکتی مفاصل، قدرت عضلات و ارزیابی وضعیت بدنی در حین انجام کار است.
• آزمایش‌های روان‌شناختی (Psychological Assessments): این آزمایش‌ها برای بررسی وضعیت روانی کارکنان و تشخیص استرس، افسردگی و سایر مشکلات روان‌شناختی ناشی از کار انجام می‌شوند که در صورت نیاز از کمک روان شناسان و روان پزشکان استفاده می گردد.

نکات مهم:

• نوع آزمایش‌های انجام شده در مراکز طب کار، به نوع فعالیت شغلی، عوامل خطر موجود در محیط کار و قوانین و مقررات مربوطه بستگی دارد که در این میان می توان به معاینات بدو استخدام(موضوع ماده ۹۰ قانون تامین اجتماعی)، معاینات دوره ای ( موضوع ماده ۹۲ قانون کار) ، صدور کارت سلامت رانندگان ، معاینات بازگشت به کار اشاره نمود .
•  نتایج آزمایش‌های طب کار  توسط پزشکان متخصص طب کار تجویز و تفسیر شوند.
•  نتایج آزمایش‌های طب کار باید به صورت محرمانه و تنها در یک نسخه تهیه می شوند و تنها در اختیار پزشک و کارفرما قرار می گیرند.
• هدف از انجام آزمایش‌های طب کار، حفظ سلامت کارکنان و پیشگیری از بیماری‌های شغلی است.

به طور خلاصه، آزمایشگاه‌های مراکز تخصصی طب کار به منظور حفظ سلامت شاغلین، طیف وسیعی از آزمایش‌های عمومی و تخصصی را ارائه می‌دهند که بر اساس نوع شغل و خطرات محیط کار تعیین می‌شوند.

تهیه و تنظیم:دکتر پریسا فاضل کیا متخصص طب کار و بیماری های شغلی

مهندس سید مجتبی اجاق کارشناس بهداشت حرفه ای