-
مهندس سید مجتبی اجاق
- بدون نظر
- عمومی
“آسم شغلی” یا “آسم حرفه‌ای” (Occupational Asthma) نوعی از آسم است که توسط مواجهه با مواد خاص در محل کار ایجاد یا تشدید می‌شود. این بیماری یکی از شایع‌ترین بیماری‌های تنفسی مرتبط با کـار است.
نحوه بروز آسم شغلی:
آسم شغلی زمانی رخ می‌دهد که فرد در محل کار خود با محرک‌ها یا آلرژن‌های خاصی مواجه شود. این مواجهه می‌تواند منجر به التهاب و تنگی مجاری هوایی در ریه‌ها شود که علائم آسم را در پی دارد.
علائم:
علائم آسم شغلی معمولاً شبیه به آسم معمولی است، اما الگوی خاصی دارد که آن را متمایز می‌کند:
- تنگی نفس (Dyspnea): احساس دشواری در تنفس.
- خس خس سینه (Wheezing): صدای سوت مانند هنگام تنفس.
- سرفه (Cough) سرفه‌های مزمن، به خصوص در شب یا صبح زود.
- احساس سنگینی در قفسه سینه (Chest Tightness):
الگوی زمانی علائم:
ویژگی کلیدی آسم شغلی این است که علائم:
- در حین یا پس از شیفت کاری:بدتر می‌شوند.
- در روزهای تعطیل یا هنگام دوری از محل کار: بهبود می‌یابند.
- ممکن است بلافاصله پس از مواجهه ظاهر شوند یا چندین ساعت بعد، حتی در شب، بروز کنند. با گذشت زمان و مواجهه مکرر، علائم ممکن است در خارج از محل کار نیز باقی بمانند و به صورت مزمن درآیند.
عوامل ایجاد کننده (محرک‌ها):
عوامل متعددی می‌توانند باعث آسم شغلی شوند، که به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
۱. حساسیت‌زاها (Sensitizers): موادی که می‌توانند باعث واکنش آلرژیک در فرد شوند. این‌ها رایج‌ترین علت آسم شغلی هستند و شامل:
پروتئین‌های حیوانی: ادرار، بزاق، پوست و موی حیوانات آزمایشگاهی، حیوانات خانگی، یا حیوانات مزرعه.
آنزیم‌ها: آنزیم‌های مورد استفاده در تولید مواد شوینده، نانوایی‌ها.
غبار غلات و آرد:در نانوایی‌ها، کشاورزی.
مواد شیمیایی با وزن مولکولی پایین: ایزوسیانات‌ها (در رنگ‌ها، فوم‌ها، چسب‌ها)، اسیدهای انیدرید (در پلاستیک‌ها، رزین‌ها)، رزین‌های اپوکسی، برخی فلزات (مانند نیکل).
الیاف گیاهی:پنبه، کتان.
حشرات:سوسک‌ها، مایت‌ها.
۲. محرک‌ها (Irritants): موادی که مستقیماً به راه‌های هوایی آسیب می‌زنند و باعث التهاب می‌شوند، حتی بدون ایجاد آلرژی. این موارد شامل:
- دود و بخارات:دودهای حاصل از جوشکاری، بخارات اسیدها.
- گازها: کلر، آمونیاک.
- ذرات معلق:گرد و غبار، ذرات معدنی.
شغل‌های در معرض خطر:
بسیاری از شغل‌ها می‌توانند افراد را در معرض خطر آسم شغلی قرار دهند، از جمله:
- نانواها
- کارگران کشاورزی
- کارگران آزمایشگاه
- دامپزشکان
- کارگران صنایع پلاستیک و فوم
- کارگران صنایع رنگ و چسب
- جوشکاران
- آرایشگران
- نجاران
- کارکنان بهداشتی و درمانی (مواجهه با لاتکس یا ضدعفونی‌کننده‌ها)
- کارگران نظافتچی
تشخیص:
تشخیص آسم شغلی نیازمند:
- شرح حال دقیق شغلی و پزشکی توسط پزشک متخصص طب کـار و بیمار یهای شغلی و یا پزشک فوق تخصص ریه: بررسی ارتباط زمانی علائم با محیط کار.
- تست‌های عملکرد ریوی (اسپیرومتری): قبل و بعد از مواجهه با محیط کار.
- تست‌های چالش برونش: در مواردی خاص و تحت نظارت پزشک.
- تست‌های پوستی یا خونی: برای شناسایی آلرژن‌های خاص.
درمان و پیشگیری:
مهم‌ترین بخش درمان و پیشگیری از آسم شغلی، اجتناب از مواجهه با عامل محرک است. این ممکن است شامل:
- حذف یا جایگزینی ماده محرک: اگر امکان‌پذیر باشد.
- بهبود تهویه در محل کار
- استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE): مانند ماسک‌های تنفسی مناسب.
- جابجایی شغلی: در موارد شدید که امکان کنترل مواجهه وجود ندارد.
- درمان دارویی: مشابه آسم معمولی (اسپری‌های استنشاقی و داروهای ضد التهاب) طـبق تجویز پزشک معالج صورت می پذیرد.
تشخیص و درمان زودهنگام آسم شغلی برای جلوگیری از آسیب‌های دائمی به ریه و حفظ کیفیت زندگی فرد بسیار مهم است.تست عملکرد ریه (اسپیرومتری)، با هدف پیشگیری و تشخیص به موقع عارضه های شغلی بر اساس نیاز در معاینات بدو استخدام و معاینات دوره ای اخذ می گردد تا در صورت مشاهده علایم بیماری اقدامات لازمه جهت کنترل و درمان شخص صورت پذیرد.